Ομιλία στην ειδική εκδήλωση με θέμα “Κρίση Οικονομίας και Αξιών”
(Δευτέρα 16/2/09)

Τι να πω, προσδεθείτε και προσευχηθείτε; Σκέφτομαι πάντοτε ότι καλό είναι σ’ αυτές τις περιπτώσεις εκτός από τον Πρόεδρο και τον Υπουργό και εμένα, να καλείτε και τον Ιερώνυμο καλού – κακού.

Η συζήτηση για την κρίση σ’ όλο τον κόσμο βέβαια, έχει σκοπό να αναλώσουμε αυτό που λέμε το αρνητικό καθοδικό σπιράλ πριν χτυπήσουμε πάτο, αλλά ξέρουμε πού είναι ο πάτος; Δεν ξέρουμε. Το είπε και ο Πρόεδρος πριν, έχουμε γνωστούς – αγνώστους, αγνώστους – αγνώστους, άρα λοιπόν είμαστε υποχρεωμένοι και στον κλάδο σας και σ’ όλους τους κλάδους να κάνουμε “crach management”  με υποθετικά σενάρια πάνω σε μια ανοιχτή και ελεύθερη γεωμετρία της κρίσης, που δεν ξέρουμε πώς θα εξελιχθεί στο αμέσως επόμενο διάστημα.

Η κρίση λέμε όλοι, θα πω μερικά κλισέ, γιατί καλύφθηκα και απ’ αυτά που είπε ο Γιάννης, όσον αφορά τον κλάδο εννοώ, η κρίση είναι το μεγάλο τεστ και πρέπει να συγχαρούμε τον Ασφαλιστικό κλάδο στην Ευρώπη τουλάχιστον, γιατί δείχνει  και είναι από παράδοση, όχι, καλύτερα να πω, εύλογη ανθεκτικότητα να έχει μια φορά προς συντηρητισμό και να είναι καλό, εννοώ στις επενδύσεις.

Η κρίση μην φοβάστε, δεν είναι το τέλος του κόσμου, η κρίση έχει να κάνει μια δουλειά παραγωγική. Το σύστημα στο οποίο ζούμε, δουλεύουμε, πλουτίζουμε, φτωχαίνουμε τέλος πάντων, ο καπιταλισμός, δεν έχει κανένα άλλο θεμελιώδη μηχανισμό αυτοδιόρθωσης και αυτοανανέωσης και υπέρβασης των ανισορροπιών παρά μόνο την κρίση.

Η δουλειά η δική μας είναι να την βοηθήσουμε αυτή την κρίση, αφού δεν μπορούμε να την αποφύγουμε, αυτό το ξέρετε καλά, είναι αδύνατον να αποφύγουμε την κρίση. Μπορούμε να προσδιορίσουμε το τι κρίση θα έχουμε, τι μορφολογία θα έχει η κρίση και κυρίως το μετά την κρίση τι;

Η δουλειά μας λοιπόν είναι να παρεμβαίνουμε έξυπνα, γρήγορα, αποφασιστικά, ώστε να ελαχιστοποιούμε την καταστροφή, να αυξάνουμε την δημιουργία, αυτό που λέει και ένας μακαρίτης, δημιουργική καταστροφή και εδώ δεν αναφέρομαι στον κλάδο, αλλά σ’ όλους, θα συμφωνήσει και ο Υπουργός, συμπεριλαμβάνω και τις εξαγορές, τις συγχωνεύσεις, τις χρεοκοπίες – ανασυγκροτήσεις, την είσοδο, αλλά και την έξοδο από την αγορά.

Κάποτε έπεσε ένα αεροπλάνο – θυμάστε όλοι – στις παγωμένες Άνδεις και αυτοί που επέζησαν έφαγαν τους συνεπιβάτες τους. Έτσι δουλεύει το σύστημα. Όλο το μυστικό λοιπόν είναι το αμέσως επόμενο διάστημα πώς να φάτε το σωστό πτώμα, όχι όλα τα πτώματα, είναι πάρα πολύ επικίνδυνο.

Καπιταλισμός είναι το σύστημα όπου αυτός που επενδύει, ρισκάρει, καινοτομεί, αλλά παίρνει και τις απώλειες, έπαιξες, έχασες, – συγνώμη Άγιε – σου παίρνουν και τα σώβρακα. Τώρα όμως τα κράτη έχουν επινοήσει χρυσά σώβρακα. Θέλω να πω όμως, ότι υπάρχει ένα όριο σ’ αυτό. Εντάξει μέχρι εδώ λέμε εντάξει, υπάρχει ένα όριο, διότι εάν συμβούν αυτά που ακούω Γιάννη μου έρχονται και σου λένε, ή μας λένε και εμάς, να επεκτείνουμε αυτές τις εγγυήσεις στα πάντα, σημαίνει το κράτος καλύτερα να σώσει τον έναν κλάδο, αλλά να πτωχεύσει το ίδιο.

Η κρίση, ήθελα επίσης να πω, είναι αποτέλεσμα νέων καταστάσεων, νέων παγκόσμιων ισορροπιών, η Αμερική, η Ευρώπη, η Κίνα, νέων υβριδίων στο χώρο της επιχειρηματικότητας, νέας αρχιτεκτονικής στον κλάδο το δικό σας, θα έχουμε είναι βέβαιο νέα χρηματοοικονομικά ασφαλιστικά μικτά προϊόντα νέας γενιάς, νέες μέγα-ασφάλειες, οι κίνδυνοι είναι στο πλευρό σας, οι κίνδυνοι διευρύνουν την αγορά σας. Είναι βέβαιο αυτό.

Η τρομοκρατία, η κλιματική αλλαγή, η δημοκρατική γήρανση, η κρίση των δημοσίων ασφαλιστικών συστημάτων, διευρύνουν την ασφαλιστική αγορά και θα έλεγα ότι εάν συνεχιστεί το σημερινό σκηνικό, το γαϊτανάκι πάμε δεν πάμε για εκλογές και δεν το ξεκαθαρίσουμε σήμερα, φοβούμαι πώς ασχολούμενος μαθηματικός με τα ομόλογα καταστροφών – φυσικά για φυσικές καταστροφές εννοώ – να μην πάμε και στο ομόλογο πολιτικών καταστροφών και χρειαστεί να κάνουμε ένα εθνικό ομαδικό …στο ασφαλιστήριο της εταιρείας.

Η κρίση αυτή που ζούμε κυρίες και κύριοι, είναι ασυνήθιστη κρίση. Θα έλεγα με την δική μου γνώση ότι είναι μια τριφασική, σεισμική μετατόπιση των τεκτονικών πλακών της παγκόσμιας αγοράς. Τριφασική, τις δύο φάσεις τις έχετε δει, έχετε ζήσει δύο φούσκες και δύο καταρρεύσεις, υπάρχει και τρίτη. Ενώ η πρώτη ήταν το 2000 στα Χρηματιστήρια για να τα αντιμετωπίσουμε μειώσαμε τα επιτόκια, προκαλέσαμε την πιστωτική φούσκα ειδικά στεγαστικών δανείων υψηλού ρίσκου, φτάσαμε στην κατάρρευση που συμπαρασύρει την πραγματική οικονομία και τώρα για να αντιμετωπίσουμε την κατάρρευση αυτή, δημιουργούμε αναγκαστικά, τη φούσκα των ομολόγων.

Πιθανόν η τρίτη βουτιά να έχει έντονα χαρακτηριστικά σ’ όλο τον κόσμο, δημοσιονομικής κρίσης, ή και κατάρρευσης, για χώρες ειδικά με υψηλό δημόσιο χρέος, δημογραφική γήρανση, υπό κατάρρευση ανταγωνιστικότητα, Θεός βοηθός να μην είμαστε εμείς.

Γιατί το λέω αυτό; Διότι στον σχεδιασμό σας, βεβαίως πολύ καλά κάνετε στον μελλοντικό σχεδιασμό και λέτε, καλύτερα ασφαλείς με τα ομόλογα παρά να κλαίτε, αλλά πρέπει να ξέρετε όμως τα ακίνητα, που τα θεωρούσαμε απολύτως ασφαλή, εντάξει στην Ελλάδα άντεξαν και αυτά, και τα ομόλογα θα δείξουν στο άμεσο μέλλον σε ένα χρόνο που δεν μπορώ να προσδιορίσω βιτσιόζικη συμπεριφορά. Άρα λοιπόν πρέπει να έχετε μεγαλύτερη ….για τα επενδυτικά σας χαρτοφυλάκια. Η κρίση, θα έλεγα έτσι μια συμβολική φράση, είναι πόλεμος με άλλα μέσα. Πόλεμος νομισματικός, πόλεμος εμπορικός, βλέπετε το μεγάλο φρένο του προστατευτισμού, την απειλή του προστατευτισμού, την ξορκίζουν, αλλά όλοι βάζουν το χεράκι τους.

Είναι πόλεμος για το ποιος θα φορτώσει τα βάρη της κρίσης στον άλλον, ήδη η Αμερική τουλάχιστον τις μισές απώλειες προβλέπω θα τις φορτώσει στους άλλους.

Είναι πόλεμος για την μορφή που θα πάρει το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό, χρηματοπιστωτικό σύστημα, το τονίζω και το ασφαλιστικό, των ασφαλίσεων των ιδιωτικών, διότι μπορεί να χρειαστεί μια βασιλεία τρία, να σας πω την αλήθεια, δεν ξέρω δεν το έχουμε δοκιμάσει, αν θα χρειαστούμε και ….τρία, είναι πόλεμος και αυτός. Είναι πόλεμος για το ποιος θα επανατοποθετήσει τους πόρους και τα ταλέντα, από κλάδους που ….σε ανατέλλοντες δυναμικούς κλάδους και επομένως να καβαλήσει το επόμενο κύμα της καινοτομίας και να βγει μπροστά. Θα είναι ιερό παιδί. Η Ευρώπη χάνει τον πόλεμο και στο θέμα αυτό που θα πω τώρα. Δηλαδή στο πόλεμο για το φθηνό γαλλικό χρήμα, στον πόλεμο των ομολόγων. Θα σας πω κάτι χαρακτηριστικό.

Η άσωτη Αμερική που προκάλεσε την κρίση, δανείζεται αυτή την στιγμή από τις αγορές φθηνότερα από την Γερμανία, είναι έτσι ή όχι; Και βγαίνει ο Κινέζος ο Πρόεδρος της Τράπεζας Επενδύσεων και λέει, η μόνη επιλογή που έχουμε, είναι το αμερικάνικο ομόλογο, η άλλη είναι ο χρυσός, δεν λέει ευρωπαϊκό ομόλογο, γιατί δεν υπάρχει.

Εδώ έρχεται λοιπόν η μεγάλη στιγμή για την Ευρώπη.  Θα πάμε σε ένα κοινό ευρωπαϊκό ομόλογο με το οποίο όλοι θα κερδίζουν, υπάρχει μέθοδος, εγώ δουλεύω συστηματικά σ’ αυτό, του έχω κάνει και του Γιάννη πολλές ερωτήσεις χωρίς απάντηση, υπάρχει μέθοδος να κερδίσουμε όλοι και να επιμερίσουμε τις υποχρεώσεις, όχι να φορτώσω εγώ την δική μου ασωτία στον Γερμανό.

Να λοιπόν που είναι επείγον να υπάρξει μια μεγάλη ευρωπαϊκή πρωτοβουλία, αν ήταν ο πρωθυπουργός θα του ανέλυα περισσότερο αυτό, μέχρι τον Μάρτη για να αυξήσουμε το επίπεδο της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης.

Εμείς οι άσωτοι ας πούμε, μπορεί να είμαστε υπερεξαρτημένοι από τον δανεισμό, αλλά οι φίλοι μας οι Γερμανοί είναι υπερεξαρτημένοι από τις εξαγωγές και καταλαβαίνετε τι εννοώ, υπάρχει αλληλεξάρτηση συμφερόντων.

Τέλος, δεν ξέρω εάν θέλετε να πούμε για τις τράπεζες δύο λέξεις, δυο λεπτά μόνο για τις τράπεζες. Η κρίση αυτή, αποτελεί την νεκρολογία των τεχνικών διασποράς και αντιστάθμισης κινδύνων που φέρνουν υπογραφές μεγάλων Νόμπελ, και εννοώ εδώ τιτλοποιήσεις δανείων, παράγοντα προϊόντα, …χαρτοφυλακίων που χρησιμοποιείτε και εσείς, τίποτα δεν θα είναι το ίδιο μετά την κρίση, αλλά και τίποτα δεν θα αποσυρθεί οριστικά από την αγορά μετά από την κρίση. Είδατε ότι ο Ομπάμα αγοράζει τα τοξικά ομόλογα σωρηδόν.

Εδώ είναι ένα κρίσιμο σημείο, μια εγγενής αντίφαση που πρέπει να την λύσουμε, είναι ότι οι τράπεζες ρίχνουν, δεν το κάνουν από απληστία μόνο όπως λένε, δεν είναι συναισθηματικό το πρόβλημα, είναι η δομή της τραπεζικής, οι τράπεζες ρίχνουν λάδι στην φωτιά και πάγο στην παγωνιά, αυτή την λειτουργία πρέπει να την αντιστρέψουμε θεσμικά.

Δηλαδή να γίνει αντικυκλική η λειτουργία του τραπεζικού συστήματος, άρα θα πρέπει να κρατά μεγαλύτερα αποθέματα στην άνοδο του πιστωτικού κύκλου ανάλογα με τις επισφάλειες των πελατών τους, με το προφίλ των πελατών τους και το συστημικό ρίσκο που δημιουργούν ανά μονάδα κεφαλαίου και να έχουν πολύ μικρότερη, δηλαδή να αποδεσμεύουν ρευστότητα στην καθοδική φάση του κύκλου.

Με τις τράπεζες δεν αφορά μόνο εμάς, αφορά όλο τον κόσμο. Βέβαια πρέπει να αντλήσουμε μια κρίσιμη αντίφαση. Στις καλές εποχές, συμπεριφέρονται ως μια επιχείρηση, όπως όλες οι άλλες που κυνηγούν το μέγιστο κέρδος και μάλιστα με προϊόντα υψηλού ρίσκου, ιδίως μετά τη κατάργηση της διάπλασης επενδυτικών εμπορικών τραπεζών και στις κακές εποχές, εύλογα, επειδή ισχυρίζονται και είναι, το νευρικό σύστημα της παγκόσμιας οικονομίας, απαιτούν να τις μεταχειριζόμαστε ως εάν ήταν επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας και επομένως να βάζουμε το χέρι στην βαθιά τσέπη των φορολογουμένων.

Αυτή η αντίφαση πρέπει να λυθεί. Καζίνο καπιταλισμού, ή θα είναι υπηρεσία κοινής ωφέλειας με εύλογο κέρδος και με εύλογη ανάλυση κινδύνων; Από εκεί και πέρα η συγκρότηση τραπεζική υψηλού ρίσκου είναι άλλου παπά ευαγγέλιο.

Αυτά ήθελα να σας πω για τα ελληνικά. Ζούμε αυτή τη στιγμή το συγχρονισμό της παγκόσμιας κρίσης με την εξάντληση του μοντέλου  ανάπτυξης της Ελλάδας, διότι οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης που είχαμε όλα τα προηγούμενα χρόνια, όπως ξέρετε, στηρίχθηκαν στην ισχυρή εγχώρια ζήτηση, η οποία όμως υπερέβαινε κατά πολύ τις παραγωγικές δυνατότητες της χώρας, άρα εισαγωγές…εισαγωγές…εισαγωγές…δανεισμός…δανεισμός.

Γι’ αυτό λοιπόν, είτε η δική μας …που θα έρθει αύριο, είτε η σημερινή, οτιδήποτε επείγοντα πυροσβεστικά μέτρα παίρνουμε, πρέπει να έχουν πυρήνα διαρθρωτικής προοπτικής, δηλαδή να επανατοποθετούμε τους πόρους σε δυναμικούς τομείς και όχι να τους παγιδεύουμε σε τομείς που πεθαίνουν, όπως μας πιέζουν οι πάντες, να αυξάνουμε την εξωστρέφεια της οικονομίας δηλαδή στις εξαγωγές, να αυξάνουμε την απόδοση της δημόσιας δαπάνης, μετά την κρίση να μειώνουμε και το δημόσιο χρέος προς το ΑΕΠ και κυρίως, μ’ αυτό θέλω να τελειώσω, να αυξήσουμε τα επίπεδα της εθνικής αποταμίευσης δημόσιας και ιδιωτικής που σημαίνει εκτός των άλλων, αύξηση της ιδιωτικής δαπάνης. Είναι επείγον, το είπε ο Πρόεδρος πριν, ότι  για να καλύψουμε τα ελλείμματα της χώρας, είναι επείγον να διευρύνουμε με τέτοιο τρόπο την ασφαλιστική αγορά, γι’ αυτό επείγον διαρθρωτικό πρόβλημα.

Προτείνουμε το μεγάλο deal κράτους με την ασφαλιστική αγορά. Δηλαδή εσείς θα στηρίξετε μια ισχυρή και αξιόπιστη εποπτεία, επάρκεια κεφαλαίων, ενίσχυση της φερεγγυότητας απέναντι στον καταναλωτή, συντεταγμένη προετοιμασία για την …….2, βγάλτε μας λοιπόν τον φόβο και εμείς θα διευρύνουμε γεωμετρικά την ασφαλιστική αγορά με τον πυλώνα β.γ. που λέτε, με την συμπληρωματικότητα, με την κοινωνική ασφάλιση της μέγα-ασφάλειας για φυσικές καταστροφές και θα έλεγα και με ένα θεσμό, το δεύτερο ασφαλιστικό βιβλιάριο για κάθε Έλληνα.

Κάθε Έλληνας πρέπει να έχει ένα δεύτερο ασφαλιστικό βιβλιάριο στο χέρι. Επειδή η ομιλία ήταν για αξίες, θα τελειώσω μόνο με μια φράση. Η πρώτη αξία στον κλάδο πρέπει να είναι πρώτα οι ασφαλισμένοι, μετά έρχεστε εσείς οι μέτοχοι, οι εργαζόμενοι κλπ. Εάν το εφαρμόσουν αυτό αξιόπιστα πρώτα οι ασφαλισμένοι, πράγματι θα φθάσουμε και στο 9% του ΑΕΠ. Κύριε Πρόεδρε, σας ευχαριστώ.